Η κατηγοριοποίηση της λειτουργικότητας, κατά το σύστημα ICF
Κατηγορία 0: Δεν υφίσταται λειτουργικός περιορισμός και αναπηρία.
Κατηγορία 1: Ελαφρά αναπηρία.
Παρατηρείται μόνο κάποια δυσανεξία λόγω των προβλημάτων υγείας από τα οποία υποφέρει το άτομα.
Υπάρχει μόνο κάποιος περιορισμός της λειτουργικότητας σε λίγες δραστηριότητες, χωρίς να δημιουργείται εξάρτηση από άλλα άτομα.
Κατηγορία 2: Μέτρια αναπηρία.
Παρατηρείται σαφής περιορισμός της δραστηριότητας και υπάρχει συχνή ανάγκη χρήσης υποστηρικτικών μέσων (υποστηρικτικής τεχνολογίας).
Κατηγορία 3: Σοβαρή αναπηρία.
Υπάρχει σημαντικός περιορισμός των δραστηριοτήτων, πράγμα που δημιουργεί την ανάγκη τρίτου προσώπου για κάποιες δραστηριότητες.
Κατηγορία 4: Πολύ σοβαρή αναπηρία (πλήρης αναπηρία).
Η εξάρτηση από άλλα πρόσωπα είναι πλήρης. Σχεδόν όλες οι δραστηριότητες είναι περιορισμένες σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Για πρώτη φορά το 1991 η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.με Α) είχε αναφερθεί στην Κάρτα Αναπηρίας και στην ουσιαστική αναγκαιότητα της.
Η θέσπιση της με το Ν.2430/96 άρθρο 4 υποχρεώνει την Πολιτεία για την εφαρμογή της.
Στην διαμόρφωση του συστήματος ICF (Διεθνές Σύστημα Ταξινόμησης της Λειτουργικότητας της Αναπηρίας και της Υγείας)
η Συνομοσπονδία συμμετείχε μέσω του European Disability Forum (EDF), ενώ η πρωτοβουλία του Ι.Κ.Π.Α (Ινστιτούτο Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης) μας βρήκε όλους σχεδόν σύμφωνους.
Υπάρχουν επιφυλάξεις για τον χαρακτηρισμό
«Κάρτα Λειτουργικότητας».
Η ΕΣΑμεΑ προτείνει τον όρο «Κάρτα αναπηρίας» και ο νόμος καθιερώνει τον όρο «Κάρτα αναπηρίας».
[Ν.2430/96 άρθρο 4, παράγραφοι 2, 3.
2. Καθιερώνεται η ισόβια ή προσωρινή κάρτα αναπηρίας, ανάλογα με την αναπηρία και το βαθμό αυτής, που χρησιμεύει ως αποδεικτικό της αναπηρίας και η οποία χορηγείται μετά από πιστοποίηση της αναπηρίας από τις επιτροπές της επόμενης παραγράφου. Για τα άτομα με προβλήματα όρασης, στην κάρτα αυτή θα αναγράφεται η διαβάθμιση της τυφλότητας ή ο βαθμός όρασης του πάσχοντος και το ποσοστό αναπηρίας που αντιστοιχεί στον αντίστοιχο βαθμό. 3. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται μετά από πρόταση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας, Οικονομικών, Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Υγείας και Πρόνοιας, Δημόσιας Τάξης, Εμπορικής Ναυτιλίας και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, καθορίζονται κατά ενιαίο τρόπο οι προϋποθέσεις και η διαδικασία πιστοποίησης της αναπηρίας και του βαθμού της για την έκδοση ισόβιας ή προσωρινής κάρτας αναπηρίας και ο τύπος αυτής, καθώς και η συγκρότηση, ο τόπος και ο τρόπος λειτουργίας των οικείων υγειονομικών επιτροπών, αποτελουμένων από νοσοκομειακούς γιατρούς. Τα κριτήρια πιστοποίησης της αναπηρίας είναι ενιαία και ορίζονται με κοινή απόφαση των Υπουργών Υγείας και Πρόνοιας και Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Για τη χορήγηση ισόβιας ή προσωρινής κάρτας απαιτείται η αναπηρία να μην είναι μικρότερη του 67%.
Η επανεξέταση όλων των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες από τις Επιτροπές αυτές, για την έκδοση ισόβιας ή προσωρινής κάρτας αναπηρίας είναι υποχρεωτική. Η διαδικασία επανεξέτασης ως και κάθε σχετική λεπτομέρεια ρυθμίζονται με απόφαση του Υπουργού Υγείας και Πρόνοιας” (στο Ν. 2556/97, ΦΕΚ-270 Α’, Άρθρο 23 παρ. 3)]
Οι επιφυλάξεις
Για πρώτη φορά αξιολογούνται οι ικανότητες και όχι οι ανικανότητες.
α) Η εφαρμογή της Κάρτας Αναπηρίας- Λειτουργικότητας θα οδηγούσε σε κάποιο περιορισμό της γραφειοκρατίας και σε κάποιες διευκολύνσεις, αλλά δεν είναι αυτονόητο ότι θα καλύψει την ανάγκη ανάπτυξης αξιόπιστων πολιτικών διεύρυνσης της κρατικής υποστήριξης των Αναπήρων.
Εδώ μας βάζει σε σκέψη και πολλά ερωτηματικά για τις προθέσεις, είναι βέβαιο δε ότι πρέπει να αναγράφει και τον βαθμό Αναπηρίας και τον βαθμό Λειτουργικότητας, αλλά πρέπει να αναφέρει και το αντίστοιχο δικαίωμα πάρκιν και πού.
β)Το Σύνταγμα και οι νόμοι της χώρας μας δεν περιλαμβάνουν τη διάσταση της λειτουργικότητας, αλλά αναφέρονται στην αναπηρία. Γενάτε φόβος ότι με την καθιέρωση της κάρτας λειτουργικότητας κινδυνεύουν να χαθούν κεκτημένα δικαιώματα. γ) Οι κλινικές ή εργαστηριακές εξετάσεις είναι απαραίτητες όταν γίνονται από διεπιστημονική ομάδα υγειονομικών που θα εξασφάλιζε τη μεγαλύτερη δυνατή αξιοπιστία και αντικειμενικότητα για τον προσδιορισμό της αναπηρίας και του βαθμού της και με την συμμετοχή εκπροσώπου της ΕΣΑμεΑ.
Δεν θα είναι όμως, επαρκείς για την αξιολόγηση των λειτουργικών δυνατοτήτων των αναπήρων. δ) Για τις λειτουργικές δυνατότητες των αναπήρων θα πρέπει να εξετάζονται μετά από επίσκεψη στο χώρο διαβίωσης, στο χώρο που εκτελεί ο ανάπηρος πολίτης τις υποχρεώσεις του, της περιοχής που διαμένει και της εργασίας του αν υφίσταται
Και πρέπει να υποβάλλεται έκθεση πραγματογνωμοσύνης που πρέπει με τη σειρά της να υποβάλλεται στην ομάδα των ειδικών αξιολογητών πριν από την αξιολόγηση.
Δεν προβλέπεται να αξιολογούνται πολλοί άλλοι λόγοι, οικονομικοί,
κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί που επηρεάζουν τις δυνατότητες του αναπήρου ή δημιουργούν πρόσθετες δυσκολίες.
Σε όλα τα παραπάνω είναι καθοριστική και αναγκαία η συμμετοχή εκπροσώπου της ΕΣΑμεΑ, είμαι πεισμένος, ότι κανείς δεν ξέρει τόσο καλά τα εμπόδια της αναπηρίας, όσο ο ίδιος ο ανάπηρος.
Οι προτάσεις που έχουν ακουστεί είναι αξιόλογες και χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, έχουν δε κατεύθυνση για εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών, παραθέτω τις εντελώς ενδιαφέρουσες. 1) Η κάρτα λειτουργικότητας να εκδοθεί ως ενιαία μόνιμη Κάρτα Αναπηρίας που θα επιτρέπει πρόσβαση των αναπήρων κατά προτεραιότητα σε όλες τις σχετικές υπηρεσίες.
Στην κάρτα αναπηρίας μπορεί να αναγράφεται ο βαθμός αναπηρίας και, εφόσον η αναπηρία δεν είναι αναστρέψιμη θα πρέπει να είναι μόνιμη. Σε αναστρέψιμες αναπηρίες θα πρέπει αναγκαστικά να έχει χρονικό όριο λήξης και να γίνεται επανεξέταση.
2) Στη θέση της κάρτας λειτουργικότητας θα ήταν χρήσιμο να συντάσσεται από Επιτροπή Ειδικών αναλυτική έκθεση λειτουργικότητας του αναπήρου που θα αποτελούσε ένα οδηγό δράσης για τον ίδιο και τα άτομα του κοινωνικού ή εργασιακού του περιβάλλοντος.
Η έκθεση λειτουργικότητας θα συντάσσεται μετά από επιτόπια επίσκεψη ειδικού στο χώρο ζωής και δράσης του αναπήρου. Σε αναστρέψιμες αναπηρίες θα συντάσσεται μετά από προσδιοριζόμενο χρονικό όριο νέα έκθεση λειτουργικότητας.
3) Είναι αναγκαίο η έκθεση λειτουργικότητας να αξιολογεί και βαθμολογεί τις συνθήκες ζωής του συγκεκριμένου αναπήρου και τους εξωγενείς
αντικειμενικούς παράγοντες που καθορίζουν και τις δυνατότητες του να λειτουργεί ως αυτόνομο άτομο.
Συμπερασματικά Η Κάρτα Αναπηρίας – Λειτουργικότητας είναι σοβαρό θέμα προσωπικής αξιολόγησης του κάθε Αναπήρου, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο που προϋποθέτει οργάνωση μηχανισμών εφαρμογής ιδιαίτερου κόστους και εξειδικευμένων γνώσεων.
Προτείνω την συμμετοχή της ΕΣΑμεΑ – εκπροσώπων των αξιολογούμενων Αναπηριών για να γίνει ουσιαστικότερο το «τίποτα για μας χωρίς εμάς». Κατά την προσωπική μου άποψη είναι απίθανη η καταγραφή της λειτουργικότητας των αναπήρων με πλήρη και αναμφισβήτητα στοιχεία.
Εάν προχωρήσει η εφαρμογή της είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσει μια «χρυσή τομή» με πλήθος εκπτώσεων και συμβιβασμών σε σχέση με την πραγματικότητα που υφίσταται.
Η πρόταση μου είναι ότι πρέπει τουλάχιστον οι αναπηρίες που έχουν άμεση σχέση με την λειτουργικότητα δεν θα πρέπει να μπουν σε ένα τσουβάλι αξιολόγησης, αλλά, να απαιτήσουν σθεναρά την ολοκληρωμένη ατομική αξιολόγηση.
Είναι σοβαρότατο το θέμα και δεν ξέρω πόσοι θα το καταλάβουν,
αλλά και πόσοι θέλουν να το καταλάβουν…… Καλό θα είναι να μην μπλέξει το Αναπηρικό Κίνημα σε δευτερεύοντα θέματα σε σχέση με την κάρτα και αποπροσανατολισθεί, αλλά να δει την ουσιαστική διάσταση του προβλήματος .
